Het verlaten individu, ondertitel: waarom voelen we ons zo leeg?

Laatst was ik in Wenen vanwege een congres. Toen ik door de herfstige stad slenterde zag ik een half bewusteloze zwerver onderuitgezakt tegen de pui hangen van een dure Cartierwinkel. Terwijl hij kreunend zijn hand ophield liep het winkelende publiek hem voorbij zonder hem een blik waardig te gunnen. De verlatenheid en de leegte van nu in een oogopslag. 

Het individu van nu worstelt met tal van psychische klachten die veelal terug te voeren zijn op zingeving en vooral het gebrek eraan: leegte. Dat nare gevoel proberen we te dempen door excessief te consumeren en te ‘genieten’, waardoor we ons steeds leger gaan voelen en in een negatieve vicieuze cirkel terecht komen.

Toen we ooit de baleinen uit de samenleving trokken en het individu bevrijdden uit allerlei groepsverbanden hoopten we zelf God te worden. Als ‘God’ hebben we overal recht op en bepalen we zelf de grenzen. De paradox is dat we deze verantwoordelijkheid niet goed verdragen en kwetsbaar zijn geworden. We verwachten de beloning en de verlossing van buiten, maar God heeft ons verlaten.

Het is misschien geen toeval dat de realiteit tegenwoordig steeds makkelijker wordt losgelaten en dat psychotische overtuigingen het nieuwe normaal lijken te worden. Een wanhopige manier om houvast, controle en iets van autonomie en morele superioriteit te ervaren in onzekere tijden.

Als er geen samenhang, structuur en ordening bestaat dan lopen we het risico op desintegratie of ontbinding. Een ‘psychotische’ toestand dreigt, waarbij we niet meer in staat zijn om te markeren wat van waarde is. We worden apathisch en stranden massaal in de leegte. Makkelijk om aan te verdienen en ideaal om onder de duim te houden.

In haar boek stelt psychiater Esther van Fenema een diagnose van onze samenleving. Aan de hand van de zeven hoofdzonden, die actueler zijn dan ooit, beschrijft ze de staat waarin wij ons bevinden. Ze voegt een achtste hoofdzonde toe, Vacuüm of Leegte. Ook stelt ze ons de prikkelende vraag zijn we tegenwoordig zondaren of misschien wel slachtoffers? 

Reacties